Ալիկ Պետրոսյան «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր 

Փոքրիկ Բեսսին շուտով երեք տարեկան կդառնա։ Նա լավ աղջնակ է, թեթևամիտ չէ, չարաճճի չէ. նա խոհական է, խորացած իր մեջ, սիրում է խորհել մեկ այս, մեկ այն բանի մասին, և անընդհատ հարց է տալիս՝ ինչո՞ւ։ Աշխատում է հասկանալ՝ ինչ է կատարվում շուրջը։ Մի անգամ նա հարցրեց.
— Մա, ինչո՞ւ է շուրջը լիքը ցավ, տառապանք ու վիշտ։ Ինչի՞ համար են այդ բոլորը։
Սա դժվար հարց չէր, և մայրն առանց մտածելու պատասխանեց.
-Մեր իսկ բարօրության համար, բալիկս։ Իր անքննելի իմաստությամբ Աստված ուղարկում է մեզ այդ փորձությունները, որ մեզ ճշմարիտ ուղու վրա դնի և ավելի լավը դարձնի։
-Ուրեմն նա՞ է տառապանքն ուղարկում։
-Այո։
-Բոլո՞ր տառապանքները, մա՛մ։
-Իհարկե, թանկագինս։ Ոչինիչ չի կատարվում առանց նրա կամքի։ Բայց նա դրանք ուղարկում է մեր հանդեպ սիրով լի՝ ցանկանալով մեզ ավելի լավը դարձնել։
-Շատ տարօրինակ է, մա՛մ։
-Տարօրինա՞կ է։ Ի՞նչ ես ասում, անուշի՛կս, ինձ դա տարօրինակ չի թվում։ Չեմ հիշում, թե ինչ-որ մեկը դա տարօրինակ համարծ լինի։ Ես կարծում եմ, որ այդպես էլ պիտի լինի, որ դա բարեհոգի ու իմաստուն քայլ է։
— Էդ ո՞վ է առաջինը էդպես մտածել. դո՞ւ, մա՛։
-Չէ՛, ճուտիկս, ինձ դա սովորեցրել են։
-Ո՞վ է սովորեցրել։
-Արդեն չեմ հիշում։ Երևի մայրս կամ քահանան։ Ամեն դեպքում՝ բոլորն էլ գիտեն, որ դա այդպես է։
-Իսկ ինձ տարօրինակ է թվում, մա՛մ։ Ասա՛, Բիլլի Նորիսին աստվա՞ծ է տիֆ ուղարկել։
-Այո։
-Ինչո՞ւ։
-Ինչպե՞ս թե՝ ինչու։ Որ նրան ճշմարիտ ուղու վրա դնի, որ նրան լավ տղա դարձնի։
-Բայց նա տիֆից մեռավ, մա՛մ։ Նա էլ չի կարող լավ տղա դառնալ։
-Ախ, հա։ Դե, ուրեմն աստված ուրիշ նպատակ ուներ։ Ամեն դեպքում, դա իմաստուն նպատակ է եղել։
-Էդ ի՞նչ նպատակ էր, մա՛։
-Շատ հարցեր ես տալիս։ Հնարավոր է` Աստված փորձություն է ուղարկել Բիլլիի ծնողներին։
-Բայց դա, մայրի՛կ, ազնիվ չէ։ Եթե աստված ուզում էր փորձություն ուղարկել Բիլլիի ծնողներին, ինչո՞ւ, ուրեմն, նա սպանեց Բիլլիին։
-Ես չգիտեմ։ Ես միայն կարող եմ ասել, որ Աստծո նպատակը իմաստուն ու բարեհոգի է եղել։
-Ի՞նչ նպատակ, մա՛մ։
Նա ուզել է… նա ուզել է պատժել Բիլլիի ծնողներին։ Նրանք երևի մեղք են գործել, դրա համար էլ պատժվեցին։
-Բայց մեռնողը Բիլլին էր, մա՛մ, մի՞թե դա արդարացի է։
-Իհարկե, արդարացի է։ Աստված ոչ մի անարդարացի ու վատ բան չի անում։ Հիմա դու չես հասկանում, բայց հենց մի քիչ էլ մեծանաս, կհասկանաս, որ այն, ինչ աստված անում է, իմաստուն է ու բարեհոգի։
Լռություն։
-Մա՛, էդ աստվա՞ծ տանիքը փլեց էն մարդու գլխին, որ հրդեհի ժամանակ հիվանդ ծեր կնոջը դուրս էր հանում։
-Հա, ճուտիկս։ Մի վայրկյան. չհարցնես՝ ինչու։ Չգտիեմ։ Ես մի բան գիտեմ. նա դա արել է կա՛մ նրա համար, որ մեկնումեկին ճշմարիտ ուղու վրա դնի, կա՛մ՝ որ պատժի, կա՛մ՝ որ ցույց տա իր ամենակարողությունը։
-Իսկ որ խմած մարդը տիկին Ուելչի երեխային հեծանիվի տակ գցե՞ց…
-Դա ընդհանրապես քո գործը չի։ Ի վերջո, Աստված, երևի, ուզել է փորձություն ուղարկել այդ երեխային, նրան ճիշտ ուղու վրա դնել։
-Մայրի՛կ, պարոն Բերջեսը ասում է, որ միլիոնավոր մանր արարածներ հարձակվում են մեզ վրա և ստիպում հիվանդանալ խոլերայով, տիֆով ու էլի հազարավոր հիվանդություններով։ Մայրի՛կ, դրանց է՞լ է աստված ուղարկում։
-Իհարկե, պստլիկս, բա ո՞նց։
-Ինչո՞ւ է նա դրանց ուղարկում։
-Որ մեզ ճշմարիտ ուղու վրա դնի։ Հազար անգամ ասացի։
-Բայց դա սարսափելի դաժան է, մայրի՛կ։ Դա հիմարություն է։ Եթե ինձ…
-Լռի՛ր։ Հենց հիմա լռիր։ Ուզում ես՝ մեզ կայծակը զարկի՞։
-Հա, մամ, անցած շաբաթ զանգակատունը կայծակը խփեց, և եկեղեցին վառվեց։ Աստված, ի՞նչ է, ուզում էր եկեղեցին ճիշտ ուղու վրա՞ դնել։
— (Հոգնած) Չգիտեմ, հնարավոր է։
-Էդ ժամանակ կայծակը մի խոզ սպանեց, որը ոչ մի մեղք չէր գործել։ Աստված այդ խոզին ուզում էր ճշմարիտ ուղու վրա՞ դնել, մա՛մ։
-Անուշի՛կս, երևի գնաս՝ ման գաս։ Գնա, մի քիչ վազվզիր։
-Մի տե՛ս է, մա՛մ, պարոն Խոլլիստերն ասում է, որ ամեն թռչուն, ամեն ձուկ, ամեն գորտ կամ թրթուր, ամեն կենդանի էակ թշնամի ունի՝ ուղարկված նրա համար, որ կծի, հալածի, տանջի, սպանի, նրանց արյունը խմի, նրանց ճիշտ ուղու վրա դնի, որ նրանք դառնան արդարամիտ ու աստվածավախ։ Էդպե՞ս է, մա՛մ։ Ես հարցնում եմ, որովհետև պարոն Խոլլիստերը ծիծաղում էր, երբ սա ասում էր։
-Էդ Խոլլիստերը անպետք մարդ է, և ես արգելում եմ քեզ՝ լսես դրա ասածները։
-Ինչո՞ւ, մամ, նա էնքան հետաքրքիր է պատմում, և, կարծում եմ, աշխատում է արդարամիտ լինել։ Նա ասում է, որ բոռերը որսում են սարդերին ու պահում նրանց իրենց ստորգետնյա որջերում. կենդանի  սարդերին, մա՛մ։ Ու էնտեղ՝ գետնի տակ, սարդերն օրեր շարունակ տանջվում են։ Իսկ փոքրիկ սոված բոռիկները կծում-պոկում են նրանց ոտիկները ու քրքրում փորիկները, որ սարդերը արդարամիտ ու աստվածավախ լինել սովորեն, որ երկինք առաքեն ձոն առ աստված, նրա անպատմելի բարության համար։ Իմ կարծիքով, պարոն Խոլլիստերը բարի մարդ է, ուղղակի շատ լավ մարդ։ Երբ իրեն հարցրի՝ այդպես կանե՞ր սարդերին, ասաց, որ իրեն թող գրողը տանի, եթե այդպիսի բան անի, ու հետո ասաց…

-Մա՞մ, վա՞տ ես զգում։ Գնամ՝ մարդ կանչեմ օգնության։ Բա էս շոգին ո՞նց կլինի քաղաքում մնալ։

Ռուսերենից թարգմանեց Հասմիկ Ղազարյանը

Աղբյուրը

 

1.Կարդա’, գրի’ր գործի ասելիքը. Մարկ Տվեն՝  ,, Հետաքրքրասեր Բեսսին ,,:

2. Պատմվածքից առանձնացրո՛ւ քեզ համար ամենից ուսուցողական հատվածը և հիմնավորի՛ր:— Մա, ինչո՞ւ է շուրջը լիքը ցավ, տառապանք ու վիշտ։ Ինչի՞ համար են այդ բոլորը։
   Սա դժվար հարց չէր, և մայրն առանց մտածելու պատասխանեց.
   -Մեր իսկ բարօրության համար, բալիկս։ Իր անքննելի իմաստությամբ Աստված ուղարկում է մեզ այդ փորձությունները, որ մեզ ճշմարիտ ուղու վրա դնի և ավելի լավը դարձնի։
3. Համաձա՞յն ես այն մտքի հետ, որ փորձությունը մարդուն ավելի լավն է դարձնում. հիմնավորի՛ր:Եթե մարդ բարի է, աշխատասեր և երբեք չարություն ու գողություն չի անում, Աստված նրան չի պատժում։
4. Նմա՞ն ես հետաքրքրասեր Բեսսիին. քեզ հետաքրքրող հարցերն ո՞ւմ ես ուղղում:Ես հետաքրքրասեր եմ, ինձ հետաքրքրող հարցերով դիմում եմ հայրիկիս և միշտ ստանում եմ ինձ հետաքրքրող հարցերի պատասխանները։

Սիրելի սովորողներ, ուղարկում եմ փետրվարի 18-25-ի առաջադրանքները, խնդրում եմ լրացնել բացթողումները,հաջորդ շաբաթվա վերջում եմ գնահատել ու եմ ձեր աշխատանքները:

Առաջադրանք 1

Հին Հունաստան/պատմել էջ 61-66/

Դիտել մուլտֆիլմը՝ Հին Հունաստան

Ամփոփել-ա. ինչ գիտեի Հին Հունաստանի մասին , բ.ինչ նոր պատմություններ իմացա Հին Հունաստանի մասին,գ. ինչի մասին ավելին կուզեիր ուսումնասիրել Հին Հունաստանը անտիկ պետություն էր, որը ընդգրկել է Էգեյան ծովն իր կղզիներով, թերակղզու հարավային մասը և Փոքր Ասիայի արևմտյան ափը։ Երկիրը բաժանվել է երեք գլխավոր մասի՝ հյուսիսային, միջին, որոնք կոչվել են Հելլադա, և հարավային, որ կոչվել է նաև Պելոպոնես։Հունաստանի տարածքը բնակեցված է եղել դեռևս հին քարի դարի ժամանակաշրջանում։ Բնակչությունը զբաղվել է պարզ հողագործությամբ և անասնապահությամբ, վարել նստակյաց կյանք։ Բրոնզե գործիքների օգտագործումը նպաստել է արտադրողական ուժերի զարգացմանը։ Զարգացել է գյուղատնտեսությունը, արհեստները, մշակույթը, շինարարությունը։ Երկաթե դարը մեծ ազդեցություն ունեցավ տնտեսության, արհեստների զարգացման վրա։ Լայն տարածում գտավ ստրկատիրական աշխատանքի շահագործումը։

Առաջադրանք 2

Պատմել արխաիկ դարաշրջանի Հունաստանի մասին:Արխայիկ դարաշրջանը Հունաստանում VIII-VI-րդ դարեր մ.թ.ան :Հունարեն արխաիկ նշանակում է հին :Ժողովրդի աճի հետ միասին ստեղծվեցին նոր քաղաքներ, հները մեծացան և սկսվեց արվեստների աճը: Արխաիկ շրջանի վերջին ստեղծվեց նոր կառավարման ձև, հայսնվեցին քաղաք պետություններ (պոլիսներ):Տիպիկ գլխավոր շենքը ակռոպոլիս:Արխայիկ շրջանում ստեղծվեցին արվեստի ձևերը-քանդակ, ծաղկաման նկարչություն, նոր քաղաքաշինության ձևեր (տաճարներ, բնակելի շենքեր)

2.Տալ հետևյալ բառերի բացատրությունը. արխաիկ, պոլիս, դեմոս, պարտային , էվպատրիդներ, օլիգարխիա, դեմոկրատիա, տիրան, տիրանիա, գաղութ/Կազմել փոքրիկ խաչբառ/:արխաիկ-վաղուցվանից գոյություն ունեցող,դեմոս-ամբոխ,պարտային-պարտքերից գոյացած,օլիգարխիա-իմպերիալիստների՝խոշոր մոնոպոլիստական կապիտալի ներկայացուցիչների ոչ մեծ խմբի տնտեսական ու քաղաքական տիրապետություն,դեմոկրատիա-կառավարման այն ձևը,որի ժամանակ իշխանությունը գտնվում է ժողովրդական լայն զանգվածների ձեռքում,տիրան-բռնակալ,գաղութ-կալանավորներին,գերիներին պահելու տեղ։

3.Դիտել տեսաֆիլմը «Տրոյայական պատերազմը»/Ամփոփել 15նախադասությամբ/:Հունական ավանդության համաձայն, Միկենեի թագավոր Ագամեմնոնի գլխավորած արքայական թագավորների դաշնակցության պատերազմը Տրոյայի դեմ։ Հունական ավանդության հաղորդումները հաստատվել են Տրոյայի պեղումներով, մ․ թ․ ա․ մոտ XIII դ․ կեսին քաղաքը ենթարկվել է երկարատև պաշարման և ավերվել (մ․ թ․ ա․ մոտ 1260-ին)։

Ավանդությունների համաձայն, որոնց մի մասն արտացոլված են «Իլիական» և «Ոդիսական» պոեմներում, պատերազմի առիթը Տրոյայի Պրիամոս թագավորի որդի Պարիսի (Ալեքսանդր) կողմից Սպարտայի թագավոր Մենելայոսի կնոջ՝ Հեղինեի առևանգումն էր։ Օգնության կանչելով հունական պետությունների արքաներին, Մենելայոսն ու նրա եղբայր Ագամեմնոնը մեծ նավատորմով ուղևորվել են դեպի Տրովադա։ Տասը տարի հույները պաշարել են Տրոյան, ապա խորամանկորեն գրավել քաղաքը (այսպես կոչված, տրոյական ձիու շնորհիվ)։

 

Աղբյուրը՝ Համաշխարհային պատմություն / էջ 67-71/

Առաջադրանք 3

Հին Սպարտան և Աթենքը

Քարտեզի միջոցով ներկայացնել Սպարտայի աշխարհագրական դիրքը:Սպարտան Բալկանյան Հունաստանի հարավում էր՝Լակոնիայում։

Ներկայացնել Սպարտայում հասարակական դասերը, իրենց իրավունքները :Սպարտայի բնակչությունը կազմում էին աքայացիները,սակայն Ք.ա.12-րդ դարում Դորիական ցեղերը գրավեցին իրենց։

Պատմել Սպարտայի կառավարման համակարգի մասին:Սպարտայում կառավարում էին երկու արքա,որոնք հերոս Հերակլեսի ժառանգներն էին և նրանց կառավարումը ժառանգական էր։

Պատմել սպարտական բանակի նշանակության մասին:Սպարտայի հզորության հիմքը բանակն էր։Սպարտայի հզոր բանակը գրավեց ամբողջ Պելոպոնեսը։Ք.ա.6-րդ դարում ձևավորվեց Պելոպոնեսյան միությունը։

Քարտեզի միջոցով ներկայացնել Աթենքի աշխարահագրական դիրքը: Աթենական պոլիսը գտնվում է Ատտիկա մարզում։

Համեմատել Աթենքի երեք նշանավոր պետական գործիչներին:Ք. ա. 7 դարում աստիճանաբար ձևավորվեց Աթենքի կառավարուման համակարգը: Աթենքում շատ լարված իրավիճակ էր, ավագանու(թագավորի) և դեմոսի(ժողովրդի) միջև:

Սոլոն՝

Աթենքի կառավարիչ  Սոլոնը Ք. ա. 594 թ. բարենորոգումներ ձեռնարկեց:

• Նա վերացրեց պարտային ստրուկությունը:
• Պետության միջոցով փրկագնեց այն աթենացիներին, ում ստրուկության էին վաճառել արտերկիր:
• Էվպատրիդներից բռնագրավեց մի մասը և տվեց ունեզուրկներին: Սոլոնը բերափոխեց նաև աթենական պետությունը:
• Սկսեց պարբերաբար հրավիրել արխարհաժողովի (էկլեսիա) և
• ժողովրդական դատաստանի նիստեր: Դրանց մասնակցելու ունակություն ունեին Աթենքի բոլոր քաղաքացիները, նաև գործում էին պետական խորհուրդը և Կառավարությունը, որոնցում ընտրվելու իրավունք ունեին միայն ունեվոր քաղաքացիները:

Պիսիստրատ՝

Ք. ա. 557 թ. Պիսիտրատըգրավեց իշխանությունը և, որպես տիրան, կառավարեց երեսուն տարի:

• Նա շարունակեց բաժանել հողերը բռնագրավել և հանձնել ունեզուրկ գյուղացիներին: Շուտով Ատտիկայում տիրապետող դարձավ միջին ունեցվածքի դասը:
• Պիսիտրատի ջանքերով կառուցվեց աթենքի միջնաբերդը:
• Բուռն զարգացում ապրեցին արհեստները, ծովագնացությունը, առևտուրը:

Կլիսթենես՝

Տիրանիայի ավարտից հետո  Կլսիթենեսն իրականացրեց բարենորոգումներ և դարձավ Աթենքի ժողովրդավարական կարգերի իրական կերտողը:

• Ք. ա. 506 թ. Կլիսթենեսը Ատտիկայի տարածքը բաժանվեց վարչական 10 շրջանների: Պետական խորհրդի կազմում քաղաքացիներն ընտրվում էին առանց ունեցվածքային տարբերությունների:
• Նույն սկզբունքով ստեղծվեց ստրատեգոսների խորհուրդը:Ստրատեգոսները՝ Ամենահեղինակավոր քաղաքացիներից ընտրված տասը մարդիկ էին:
• Կլիսթենեսի նորամուծություններից էր նաև օստրակիզմի իրավունքը՝Դրա էությունն այն էր, որ ամեն տարի աշխարհաժողովի մասնակիցներն առաջադրվում էր հետևյալ հարցը. «ու՞մ ես համարում Աթենքի համար վտագավոր»: Նախապես բաժանված կավե սալիկների՝ օստրակոնների վրա յուրաքանչյուրը գրում էր նրա անունը, ում համարում էր այդպիսին: Ով ամենաշատն էր հիշատակվում 10 տարով լքում էր Աթենքը: Օստրակիզմը կարևոր դեր խաղաց  աթենական ժողովրդավարության կայացման գործում:
• Փաղանգը՝հին հունական, մարտակարգ, ծանրազեն հետևակի գծային հոծ զորաշարք։

 

Տալ հետևյալ հասկացությունների, բառերի բացատրությունը. հելոտներ, ծերակույտ, աշխարհաժողով, Պելոպոնեսյան միություն, փաղանգ, էկլեսիա, հելոտներ-հին Սպարտայում դորիացիների նվաճած երկրագործ բնակչությունը,ովքեր համարվել են պետության սեփականությունը, ծերակույտ-ծերերի հավաքական ամբողջությունը,աշխարհաժողով-համաշխարհային՝միջազգային ժողով,

Պելոպոնեսյան միություն-Հին Հունաստանում Պելոպոնեսի պոլիսների միավորումը՝ Սպարտայի գլխավորությամբ,փաղանգ-հին հունական ,մարտակարգ,ծանրազեն հետևակի գծային հոծ զորաշարք,էկլեսիա-Հին Աթենքում՝ժողովրդական ժողով՝պետության սահմանադրական օրգանը ստրկատիրական ժողովրդավարության շրջանում։

տրատեգոսների խորհուրդ, օստրակիզմի իրավունք, լակոնիկ, օստրակոն:

Լրացուցիչ/ընտրել երեք թեմաներից մեկը/

1.Դիտել ֆիլմը, 15 նախադասությամբ ամփոփել: Հին Հունաստանը

2.Սպարտայում երեխաների դաստիարակությունը:Սպարտական դաստիարակություն, ուսուցման և դաստիարակության պետական համակարգ Սպարտայում մ․ թ․ ա․ 8-4-րդ դարեր։ Նպատակն էր՝ պատրաստել ֆիզիկապես զարգացած, տոկուն, համարձակ, ուժեղ կամքի տեր, ստրկատիրական կարգերին նվիրված մարտիկներ։ 7-8-ից մինչև 20 տարեկան երիտասարդները դաստիարակվում էին զինվորական տիպի պետական գիշերօթիկ դպրոցներում։

3.Հունական  յոթ իմաստուններից Սոլոնի մասին:
Սոլոնն իր ծագումով պատկանում էր հին էվպատրիդական դասին՝ սերվելով ազնվական, սակայն աղքատ ընտանիքից: Արդեն երիտասարդ տարիքում Սոլոնը զբաղվում էր առևտրով։ Առաջին օրենքը, որով սկսվեց Սոլոնի գործունեությունը, սիսախֆիան էր թոթափում, որով արգելվեց պարտքը չվճարելու պատճառով ստրկությունը և իջեցվեցին տոկոսադրույքները։

 

Մեր շրջապատում տեսնում ենք զանազան գույների մարմիններ: Իսկ ինչո՞վ է պայմանավորված մարմինների գույնը: Ինչու՞ է խոտը կանաչ, իսկ կակաչը՝ կարմիր, ինչու՞ է մուրը սև, իսկ ձյունը՝ ճերմակ: Արեգակնային լույսի սպեկտրում սովորաբար տարբերում են սահուն ձևով մեկը մյուսին անցնող 7 գույն՝ կարմիր, նարնջագույն, դեղին, կանաչ, երկնագույն, կապույտ և մանուշակագույն:
Դրանց միավորման արդյունքում նորից ստացվում է սպիտակ լույս:

Բոլոր մարմինները լուսավորվում են Արեգակի կամ այսպես ասած սպիտակ լույսով:

Ինչպե՞ս են առաջանում գույները:

Բազմաթիվ փորձերի արդյունքում պարզվել է այդ երևույթի պատճառը:

Սպիտակ լույսի նեղ փունջը պրիզմայով անցնելիս բեկվում է, և էկրանի վրա առաջանում են իրար հաջորդող տարբեր գույնի շերտեր: Այդ պատկերն ընդունված է անվանել լույսի սպեկտր:

 

Սպիտակ լույսի տարրալուծումը առանձին գույների պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ տարբեր գույնի լույսերը տարբեր չափով են բեկվում պրիզմայում, ինչի հետևանքով առանձնանում են իրարից:

Արեգակի լույսի սպեկտրը պարունակում է յոթ հիմնական գույներ` կարմիր, նարնջագույն, դեղին, կանաչ, երկնագույն, կապույտ և մանուշակագույն:

Իրականում առանձին գույների միջև հստակ սահմաններ գոյություն չունեն, և մեկից մյուսին անցումը տեղի է ունենում աստիճանաբար:

Եթե պատկերված բոլոր գույնի լույսերը խառնենք իրար, ապա կստացվի սպիտակ լույս:

Մենք գիտենք, որ սեփական լույս չունեցող մարմինները մեզ տեսանելի են իրենց կողմից անդրադարձրած լույսի շնորհիվ:

Սպիտակ մակերևույթն անդրադարձնում է իր վրա ընկնող բոլոր գույնի լույսերը: Այդ պատճառով տետրի թերթը, ձյունը, բամբակը սպիտակ լույսով լուսավորելիս մեզ սպիտակ են թվում:

Խոտը, ծառի տերևները սպիտակ լույսով լուսավորելիս անդրադարձնում են կանաչ գույնի լույսը, իսկ մնացածները կլանում են: Այդ պատճառով դրանք կանաչ են երևում:

Սև մարմինները կլանում են բոլոր գույնի լույսերը և չեն անդրադարձնում դրանցից ոչ մեկը, ինչի հետևանքով սև մարմիններից մեր աչքի մեջ ոչ մի գույնի լույս չի ընկնում:

Թափանցիկ մարմինների գույնը պայմանավորված է դրանց միջով անցնող լույսի գույնով:

Օրինակ՝
Կապույտ գույնի ապակու միջով անցնում է միայն կապույտ լույսը, իսկ մնացածները կլանվում են: Պատուհանի ապակին մեզ անգույն է թվում, որովհետև բաց է թողնում բոլոր գույնի լույսերը:

Գունավոր տեսողության համար հատուկ նշանակություն ունի երեք հիմնական գույների՝ կարմիրի, կանաչի և կապույտի համադրումը։ Այդ գույների օպտիկական գումարման արդյունքում ստացվում է սպիտակ լույս։

Կախված այն բանից, թե ինչ համամասնություններով են գումարվում այդ գույները, կարելի է ստանալ ամենատարբեր գույներ և գունային երանգներ։

 

Ուշադրություն: Կենդանիների աչքերը կառուցվածքով տարբերվում են իրարից։

Շատ կենդանիներ չեն տարբերում գույները։

Մեղուները տարբերում են դեղին և կապույտ գույները, ինչպես նաև մարդու համար անտեսանելի անդրամանուշակագույն ճառագայթները, բայց չեն ընկալում կարմիր գույնը։ Ձկները տեսնում են միայն մոտ հեռավորության վրա։

Սուր տեսողություն ունեն թռչունները։ Որոշ թռչունների աչքի զգայնությունը հարյուր անգամ մեծ է մարդու աչքի զգայնությունից։

Ծիածան
Սպիտակ լույսի բարդ կառուցվածքով է պայմանավորված բնության հրաշալի երևույթներից մեկը՝ ծիածանը:
Արեգակի լույսը, բեկվելով և անդրադառնալով անձրևի կաթիլներից, տարրալուծվում է տարբեր գույների և երկնքում հայտնվում բազմերանգ կամարի՝ ծիածանի տեսքով:

Ծիածանը ծագում է, երբ Արեգակի լույսն անցնում է անձրևի կաթիլների միջով և, ինչպես պրիզմայում, տարրալուծվում է տարբեր գույնի ճառագայթների։

Հաճախ կարելի է ծիածան տեսնել նաև ջրվեժի, շատրվանի, ջրող մեքենայի առաջացրած ջրափոշու մեջ։

 

Հարցեր
1. Ինչի՞ց է կախված անթափանց մարմինների գույնը:Անթափանց մարմնի գույնը կախված է այն բանից, թե արեգակնային սպիտակ լույսից ինչ գույնի ճառագայթներ է մարմինը կլանում և ինչ ճառագայթներ է անդրադարձնում։
2. Ինչի՞ց է կախված թափանցիկ մարմինների գույնը։Թափանցիկ մարմինների գույնը պայմանավորված է դրանց միջով անցնող լույսի գույնով:

Օրինակ՝
Կապույտ գույնի ապակու միջով անցնում է միայն կապույտ լույսը, իսկ մնացածները կլանվում են:

3. Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ դեր կարող է ունենալ գույնը կենդանիների կյանքում:Շատ կենդանիներ չեն տարբերում գույները։Իմ կարծիքով այդքան մեծ չի դերը կենդանիների կյանքում,որովհետև նրանց մոտ զարգացած է լսողությունը և հոտառությունը։

 

 

Задание 1. Прочитать одну из сказок Киплинга.  Как ты думаешь,   только ли для детей эта сказка? Чему она тебя научила? Какие новые слова встретились тебе в этой сказке? Составь с этими словами предложения.Я читал сказку Рикки-Тикки-Тави. Страшным наводнением маленьгоко дикого Магуста уносит от родителей, и он оказывается в саду дома, где живёт семья британцов. Защитив их маленького сына от нападения ядовитой змеи,Рикки-Тикки-Тави становится им другом и продолжает жить с ними. Это очень интересная сказка и для детей и для взрослых.Приютить,преданный,наводнение,веранда,юркнуть.Мы приютили детей из Японии. Преданный воин защищает свою родину.От наводнения страдают люди.Летом мы завтракаем на веранде.Мышь юркнул из норы.

Задание 2. Выполнить интерактивные задания 1  2 ( ответы помести в виде скриншотов)

Задание 3. Прочитать информацию о Вавилонской башне.Вавило́нская ба́шня — башня, которой посвящена библейская история, изложенная в 11-й главе книги Бытия. Согласно этой истории, после Всемирного потопа человечество было представлено одним народом, который разговаривал на одном языке.

Коротко расскажи своими словами. А что ты думаешь о достоверности этой легенды?

Задание 4. Работа с текстом :

Я никогда не была спортивным ребёнком. В детстве часто болела, не занималась спортом. Сидела дома и читала книги. После двенадцати лет проблемы со здоровьем закончились, но проблемы со спортом остались. Я не умела катать ся на коньках, на роликах и на велосипеде! Правда, ролики и коньки мне очень нравились, и я быстро научилась кататься на них. А вот велосипед… Я просто боялась упасть! Но однажды, когда я каталась на роликах в парке, я увидела Его. Он ехал на велосипеде легко и быстро. Он был очень красивым, этот парень, и велосипед у него был тоже красивый, наверное, очень дорогой. Лицо у Него было умное, серьёзное и гордое. Сразу было видно, что этот человек знает себе цену. Он мне очень понравился.

Подруга мне рассказала, что его зовут Виктор и он учится в математической школе. Я узнала, что он прекрасно  знает физику и математику и побеждает во всех олимпиадах. А я физику и математику ненавидела. Что же делать, чтобы Виктор обратил на меня внимание? Учусь в другой школе, в олимпиадах не участвую… И я решила научиться хорошо кататься на велосипеде.

Училась летом, на даче. У моего друга Кости было два велосипеда. Он сам очень хорошо катался и сказал, что с удовольствием научит меня. Кстати, я просила у Кости старый велосипед, а он дал мне новый, потому что новый удобнее.

Костя был прекрасным тренером. Через неделю я уже могла ездить. Сначала мы ездили рядом с дачей, по нашей улице, потом — по другим улицам, потом — по лесным дорогам… А потом, через месяц, и по шоссе. Я чувствовала себя так уверенно, что даже не боялась машин.

К концу лета — спасибо Косте! — я могла на хорошей скорости проехать пятьдесят километров в день. Я стала сильной, выросла, мне говорили, что я похорошела.

И вот пришёл сентябрь. Я поехала в парк на своём собственном, новом, красивом велосипеде. Когда я приехала, в парке катался он, Виктор! И он обратил внимание — сначала на мой велосипед, а потом и на меня!

Он поехал рядом со мной и сказал:

— Привет! А ты неплохо катаешься…

— Спасибо! — ответила я — Честно говоря, я только недавно научилась… А ты, наверное, с детства ездишь?

— Да! — гордо ответил Виктор. — На велосипеде я езжу с детства, иногда даже участвую во взрослых соревнованиях, и даже призовые места занимал. Ещё я — мастер спорта по плаванию. И ещё я играю в шахматы. Я кандидат в мастера. Конечно, чтобы стать кандидатом, надо иметь математический ум… Я не понимаю людей, которые не любят математику и физику. Я думаю, они просто… глупые. И ещё я интересуюсь астрономией. И физикой. Думаю, я буду учёным — мне все говорят, что я должен стать большим учёным. Ещё я…

Мне стало скучно. Я вспомнила Костю, наши прогулки на велосипедах. Вспомнила, как нам было весело вместе. Костя тоже прекрасно знал математику и тоже занимал призовые места на олимпиадах — но он никогда об этом не говорил, мне рассказала его мама… Как жаль, что лето кончилось! Но… Но у меня же есть телефон Кости!

— Извини, — сказала я Виктору. — У меня есть одно очень важное дело…

Виктор уехал недовольный: он ещё не всё о себе рассказал.

А я позвонила по мобильному Косте:

— Привет! Может быть, покатаемся? По Москве?

Выполнение  заданий после текста:

Задание 1. Ответьте на вопросы. 

Почему Маша не была спортивным ребёнком?

а) она любила не спорт, а книги

б) она много болела

Почему ей понравился Витя?

а) потому что он прекрасно знал математику

б) потому что он был очень красивым

Почему Маша решила научиться хорошо кататься на велосипеде?

а) потому что хотела, чтобы Виктор обратил на неё внимание

б) потому что это было интересно и трудно

Кто учил Машу ездить на велосипеде?

а) одноклассник

б) сосед по даче

Почему Костя дал Маше не старый, а новый велосипед?

а) потому что на новом велосипеде ей было легче учиться

б) потому что старый велосипед был лучше

С какой скоростью ездила Маша в конце лета?

а) пятьдесят километров в час

б) довольно быстро

Как выглядела Маша после отдыха на даче?

а) очень хорошо

б) очень усталой

На каком велосипеде Маша поехала в парк в сентябре?

а) на том, который дал ей Костя

б) на том, который ей купили родители

Почему Маше стало скучно с Виктором?

а) он был слишком умным и она его не понимала

б) он интересовался только собой

Почему Маша позвонила Косте?

а) он ей нравился

б) она искала человека, с которым можно покататься

по Москве

Задание 2. Найдите синонимы.

Парень

а) молодой человек

б) мальчик

Наверное

а) вероятно

б) правильно

Влюбилась

а) понравилась

б) полюбила

Боялась

а) было страшно

б) было больно

Задание 5. Напишите небольшое сочинение на тему «Смелость – это ….»  Какие книги о смелости вы читали. Расскажите. Смелость это одна из важнейших качеств человека, которая позволяет преодолевать страхи.Смелые люди готовы бросить вызов своим страхам и идти вперёд, не смотря на все опасности и риски. Они готовы рискнуть и сделать то, чего боятся другие. Ваагн Феликсович Асатрян – мой дядя – армянский военный деятель, полковник ВС Армении, погиб 12 октября 2020 году,Национальный Герой Армении(2020,посмертно).Мой дедушка’Аствацатур Аветикович Петросян,генерал-майор,государственный и военный деятель Республики Армения, руководитель общественной организации«Союз Орлов-Смертников».

 

I

Մի խումբ ընկեր երեխաներ էինք։ Գյուղացի երեխաներ։

Ոչ ուսումնարան կար, ոչ դաս, ոչ դաստիարակություն․ ազատ էինք միանգամայն ու խաղում էինք, ի՜նչքան էինք խաղում։ Ու ո՜նց էինք իրար սիրում, ո՜նց էինք իրար սովորել։ Սոված ժամանակներս էլ՝ վազում էինք հացի տաշտիցը մի կտոր հաց առնում, պանրի կարասիցը մի կտոր պանիր ու էլ ետ շտապում իրար մոտ։ Իրիկուններն էլ հավաքվում էինք, ծիծաղ բաներ ասում կամ հեքիաթ պատմում։

Մի ընկեր ունեինք, անունը Նեսո։ Է՜նքան հեքիաթ գիտեր, է՜նքան հեքիաթ գիտեր, ոչ ծեր ուներ, ոչ տուտը։

Ամառվա լուսնյակ գիշերները մեր դռան գերանների վրա շուրջբոլոր նստոտում էինք, հիացած պլշում Նեսոյի՝ ոգևորությունից գեղեցկացած դեմքին։ Ու պատմում էր նա Հուրի փերիներից, Զմրուխտ Ղուշից, Լիս ու մութ աշխարհից․․․

— Նեսո ջան, Նեսո, հիմի էլ Կուր Թագավորի հեքիաթը պատմի, հիմի էլ Թութի ղուշի հեքիաթը պատմի․․․ հիմի էլ Քաչալի ու Քոսակի հեքիաթը պատմի․․․

 

II

Էնպես պատահեց, որ մեր գյուղում ուսումնարան բաց արին։ Ինձ ուսումնարան տվին, ինձ հետ էլ մի քսան-երեսուն երեխա։ Ամեն մի երեխի համար տարեկան երեք ռուբլի վարձ էին ուզում․ էս պատճառով էլ գյուղի երեխաներից շատերը, [ 143 ]որոնց ծնողները չէին կարող տարեկան երեք ռուբլի տան, մնացին դուրսը։ Դուրսը մնացին և իմ խաղընկերների մեծ մասը, նրանց հետ և Նեսոն։

Առաջին անգամն էր, որ մեզ ջոկում էին իրարից և ջոկում էին ուսումնարանն ու վարժապետը, առաջին անգամն էր, որ մենք գլխի էինք ընկնում, թե մինս ունևոր ենք, մյուսս աղքատ։ Դեռ էսօր էլ ականջումս է Նեսոյի լացի ձենը, որ իրենց դռանը թավալ գալով գոռում էր, թե՝ ես էլ եմ ուզում ուսումնարան գնամ։ Եվ դեռ ականջումս է նրա հոր ձենը, որ կանչում էր. «Կա ո՜չ, կա ո՜չ, ա՛յ ոչ ու փուչ, որտեղի՞ց տամ․․․ Երեք մանեթ ունենամ՝ կտանեմ, հացի կտամ, կբերեմ կուտեք, հրես մնացել եք սոված նստած․ կա ո՛չ․․․»

Նեսոն ու մյուս դուրսը մնացած ընկերներս գալիս էին ուսումնարանի շեմքում հավաքվում՝ մեզ մտիկ անում, բայց վարժապետը թող չէր անում, էնտեղից քշում էր։ Դասամիջոցներին խաղի ժամանակ էլ չէր թողնում մեզ հետ խաղան, ասում էր՝ կողմնակի, օտար երեխաները իրավունք չունեն աշակերտների խաղերին խառնվելու։ Եվ նրանք գնում էին ուսումնարանի պատի տակին նստոտում՝ սպասում էին մինչև դասներս վերջանար, որ միասին գնայինք։

Էսպեսով էլ առաջին տարին ուսումնարանում ես մոտեցա նոր ընկերների հետ, Նեսոն ու մյուս դուրսը մնացած ընկերներս էլ տարվա վերջը էլ չէին գալիս ուսումնարանի պատի տակին նստոտում ու սպասում ինձ։

 

III

Մի երկու տարի մեր գյուղի ուսսւմնարանումը կարդալուց ետը հերս ինձ տարավ մեր կողմերի գյուղաքաղաքը, էնտեղի ուսումնարանը տվավ։ Էս արդեն բոլորովին ուրիշ աշխարհք էր։ Տները սիպտակ, կարմիր տանիքներով, ժողովուրդը զուգված ու մաքուր, ուսումնարանն էլ մեծ ու գեղեցիկ, ու ոչ թե մի վարժապետ, ինչպես մեր գյուղումն էր, այլ մի քանի վարժապետ ու մինչև անգամ վարժուհիներ, որ նորություն էր ինձ համար ու զարմանալի, սակայն շատ դուրեկան։

Տեղին ու դպրոցին վայել իմ հագուստն էլ փոխեցին։ Քաղաքացի [ 144 ]աշակերտի շորեր հագա, գեղեցիկ, մաքուր ու էսպես կերպարանափոխված էլ տոների արձակուրդին վերադարձա մեր գյուղը։

Նեսոն ու հին ընկերներս իմացել էին, թե վերադարձել եմ, առավոտից եկել էին մեր տան չորս կողմը պտտվում էին ու պատատակերիցը ծիկրակում։ Դուրս եկա, գնացի մոտեցա։ Չեմ հիշում ինչպես բարևեցինք, միայն էն է միտս մնացել, որ նրանք էլ առաջվա նման մտերիմ ու համարձակ չէին ինձ հետ։ Ամենից առաջ ուշադրություն դարձրին իմ շորերի վրա։ Նեսոն մինչև անգամ իմ աշակերտական կարճ բլուզն ակնարկելով մի սրախոսություն արավ, մյուսներին դառնալով՝ ասավ․ «Կասենաս՝ պոչատ կաչաղակ ըլի․․․»։ Նրանք ծիծաղեցին։ Ես վշտացա, բայց բան չասացի։ Ապա թե Նեսոն ձեռքը քսեց իմ շորերին, նրան հետևեցին մյուսները ու զարմանք հայտնեցին, թե ինչ փափուկ են։ Էդ օրը առաջին անգամն էր, որ ես էլ ուշք դարձրի նրանց շորերի վրա ու նկատեցի, թե ինչքան էին կեղտոտ ու պատռտված։ Եվ առհասարակ մեր ամբողջ գյուղը թվաց աղքատ ու կեղտոտ։

 

IV

Երկու տարուց հետո էստեղից էլ հերս ինձ տարավ մեծ քաղաք, ավելի մեծ ուսումնարան։ Երբ էնտեղից էլ վերադարձա՝ իմ առաջվա խաղընկերները, որ արդեն մեծ տղերք էին, եկան բարևեցին մյուս գյուղացիների նման ու նրանց հետ էլ հեռու կանգնեցին։ Միայն մի անգամ, խոսակցության մեջ, երբ ուրիշները ինձ հարցնում էին, թե հիշո՞ւմ եմ արդյոք, որ միասին կարդում էինք, Նեսոն էլ հարցրեց թե՝ «Միտդ ա, որ ձեր դռան գերանների վրա գիշերները հեքիաթ էինք ասում․․․»։

— Վա՜, ի՞նչպես չի միտս․․․ Մի՞թե կմոռանամ։ Էդ իմ մանկության ամենալավ հիշողություններից մինն է,— պատասխանեցի ես։

Նեսոն կարծես թե ուրախացավ, բայց դարձյալ մնաց օտար ու հեռու։

Իսկ քաղաք վերադառնալու ժամանակ էնպես պատահեց, [ 145 ]որ Նեսոյի հոր ձին վարձեցինք, որ ես հեծնեմ։ Նեսոն էլ պետք է ձիու հետ ոտով գար։ Եվ երբ ճանապարհ ընկանք, ես ձիու վրա, իսկ Նեսոն իր ցնցոտիներով ու պճեղները դուրս պրծած տրեխներով ոտքով՝ ձիու ետևից, ինձ սաստիկ ծանր եկավ։ Մի քիչ անցնելուց հետո հայտնեցի, թե ես ոտով գնալն ավելի եմ սիրում քան ձիով, ու ձիուց իջա։ Եվ այնուհետև կամ միասին ոտով էինք գնում, կամ հերթով էինք ձի նստում։ Նեսոն սրա վրա ուրախացավ, բայց նկատեցի, որ նա իմ արածը վերագրում է ոչ թե իմ բարեսրտությանն ու ընկերական զգացմունքին, այլ իմ հիմարությանը։ Ես վշտացա իմ մեջը, բայց ավելի մեծ վիշտը առաջս էր։

Ճանապարհին մի տեղ իջանք, հանգստացանք ու հաց կերանք։ Ձմերուկ ուտելու ժամանակ իմ գրպանի դանակը հանեցի տվի Նեսոյին, որ ձմերուկը կտրի։ Ճամփա ընկնելու ժամանակ դանակը կորավ։ Նեսոն պնդում էր, թե դանակն ինձ տվավ, գրպանս դրի։ Ես թեև լավ գիտեի, որ ինձ չէր տվել, բայց գրպաններս ման եկա ու ճանապարհ ընկանք։ Ես պարզ նկատեցի, որ նա իմ դանակը տակով արավ, վերջն էլ ուրիշները տեսել էին ձեռին։ Եվ ճանապարհ ընկանք սրտումս մի ծանր վիշտ, որ ոչ թե դանակս եմ կորցնում, այլ մի ուրիշ շատ թանկագին բան, որ Նեսոյի համար անհասկանալի էր․․․ Իսկ երբ տեղ հասանք, ու Նեսոն պետք է ետ վերադառնար՝ ես նրա համար մի ալխալուղացու առա նվիրեցի, բացի ձիու վարձը, իսկ նա ինձ դիմեց թե՝ «Բա մի չայի փող չես բաշխո՞ւմ․․․»։

Ես սաստիկ ամաչեցի ու էդ չայի փողն էլ տվի։ Բայց նրանից հետո, ամեն անգամ, երբ հիշում էի իմ մանկության օրերը և էն երեկոները, գերանների վրա, լուսնյակի տակ նստած մեր խումբը ու Նեսոյին՝ հեքիաթ ասելիս, ամեն անգամ սիրտս լցվում էր ցավով ու ափսոսանքով։

 

V

— Նեսոն աղքատ է․․․ Նեսոն տգետ է․․․ Նեսոն լցված է գյուղական չարքաշ կյանքի դառնություններով․․․ Նա էլ եթե ուսում առներ, կրթվեր, ապահով լիներ՝ լավ մարդ կլիներ, գուցե ինձանից էլ շատ ավելի լավը․․․ [ 146 ] Այժմ Նեսոյին հիշելիս միշտ էսպես եմ մտածում ու աշխատում եմ արդարացնեմ, լավացնեմ ու նորից սիրեմ էնպես, ինչպես սիրում էի էն ժամանակ։ Ուզում եմ՝ շարունակ էն խաղաղ, աստղալի լուսնյակ գիշերների Նեսոյի պատկերը լինի աչքիս առաջին, մտքիս միջին, բայց չի լինում, էլ չի լինում․ իսկույնևեթ առաջ է գալիս մի ուրիշ պատկեր, մի շատ ամոթալի ու ցավալի պատկեր։

Երբ արդեն ուսումս ավարտած, կյանք մտած մարդ էի, մի անգամ էլ մեր գյուղը վերադարձա ու գնացի գյուղամեջ։ Գյուղամիջում ժողովուրդը հավաքված աղմկում էր ու աղաղակում, իսկ մեջտեղը մի հաչից թոկով ամուր կապած ու գլխակոր կանգնած էր նեսոն։

Իմ հարցին պատասխանեցին, թե գողություն է արել։ Ես միջամտեցի, բաց թողնել տվի նրան։ Բայց իմ երևակայության մեջ նա դեռ մնում է թեժ արևի տակ թոկերով հաչիցը կապած ու գլխակոր, իսկ շուրջն աղմկում է մեր գյուղը։

Մեր գյուղում սովորական բան է և՛ գողությունը, և՛ հաչիցը կապելը, և՛ ծեծելը, բայց էս մինը իմ աչքի առաջից ու մտքի միջից չի հեռանում, ինչպես չի հեռանում և էն մանուկ Նեսոն, լուսնյակ գիշերներին գերանների վրա նստած հեքիաթ ասող Նեսոն, մաքուր ու միամիտ Նեսոն, իմ մանկության ընկեր Նեսոն։

 

Փետրվարի 19-25

Կարդա՛ Հ. Թումանյանի ,,Իմ ընկեր Նեսոն,, պատմվածքը։

Առաջադրանքներ՝

1.Դուրս գրի՛ր 15 բառ, բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր և սովորի՛ր:, ոչ ծեր ուներ, ոչ տուտը – ոչ սկիզբ ուներ, ոչ վերջ ուներ, վարժապետ – դասատու, ջոկել – առանձնացնել, ունևոր – հարուստ, կա ոչ – չկա, վարժուհի – ուսուցչուհի, ծիկրակել – թաքուն նայել, ցնցոտի – շատ մաշված շոր, մտիկ անել – նայել, նստոտել – նստել, կարդալուց ետը – սովորելուց հետո, վշտանալ – տխրել, թոկ – պարան, գլխակոր – գլուխը կախ, չարքաշ – տանջալից, տգետ – անգետ, տրեխ – չարոխ։

2.Մեկնաբանի’ր հետեւյալ հատվածը` «Նեսոն աղքատ է․․․ Նեսոն տգետ է․․․ Նեսոն լցված է գյուղական չարքաշ կյանքի դառնություններով․․․ Նա էլ եթե ուսում առներ, կրթվեր, ապահով լիներ՝ լավ մարդ կլիներ, գուցե ինձանից էլ շատ ավելի լավը․․․»Նեսւն շատ խելացի էր, բայց քանի որ նրանք աղքատ էին, սովորելու համար գումար չունեին, այդ պատճառով էլ նա գողություն էր անում և նրան գյուղացիները կապում էին պարանով և ծեծում։

3.Բնութագրի’ր Նեսոյին: Ո՞րն է այս կերպարի անհրաժեշտությունը պատմվածքում:Նեսւն բարի էր, խելացի և շատ ընկերասեր։

4.Առանձնացրո’ւ պատմության ամենից հուզիչ հատվածը եւ մակնաբանի’ր։Ճանապարհին մի տեղ իջանք, հանգստացանք ու հաց կերանք։ Ձմերուկ ուտելու ժամանակ իմ գրպանի դանակը հանեցի տվի Նեսոյին, որ ձմերուկը կտրի։ Ճամփա ընկնելու ժամանակ դանակը կորավ։ Նեսոն պնդում էր, թե դանակն ինձ տվավ, գրպանս դրի։ Ես թեև լավ գիտեի, որ ինձ չէր տվել, բայց գրպաններս ման եկա ու ճանապարհ ընկանք։ Ես պարզ նկատեցի, որ նա իմ դանակը տակով արավ, վերջն էլ ուրիշները տեսել էին ձեռին։ Եվ ճանապարհ ընկանք սրտումս մի ծանր վիշտ, որ ոչ թե դանակս եմ կորցնում, այլ մի ուրիշ շատ թանկագին բան, որ Նեսոյի համար անհասկանալի էր․․․ Իսկ երբ տեղ հասանք, ու Նեսոն պետք է ետ վերադառնար՝ ես նրա համար մի ալխալուղացու առա նվիրեցի, բացի ձիու վարձը, իսկ նա ինձ դիմեց թե՝ «Բա մի չայի փող չես բաշխո՞ւմ․․․»։

 

Աչք և տեսողություն: Հիգիենա

Մարդու աչքը կազմված է բազմաթիվ մասերից, շատ նուրբ և զգայուն համակարգ է:

Մարդիկ և կենդանիները շրջակա միջավայրի մասին ամենաշատ տեղեկությունը ստանում են տեսողության միջոցով: Տեսողությունն օգնում է մարդուն տարբերել մարմինների ձևը, չափերը, գույնը, իմանալ` հեռու, թե՞ մոտիկ են գտնվում դրանք, շարժվում, թե՞ անշարժ են:

Տեսողությունն իրականացվում է տեսողական օրգանի՝ աչքի միջոցով: Մարդու աչքը շատ նուրբ և բարդ օրգան է և ունի նկարում պատկերված տեսքը:

Որևէ մարմնից լույսն ընկնելով աչքի մեջ՝ բեկվում է եղջերաթաղանթի, ակնաբյուրեղի ու ապակենման մարմնի կողմից և ընկնում ցանցաթաղանթի վրա: Ցանցաթաղանթի վրա առաջանում է առարկայի փոքրացած, իրական, շրջված պատկերը:

Ցանցաթաղանթում առաջացած գրգիռը հաղորդում է գլխուղեղին, և առաջանում է տեսողական զգացողություն:

Աչքի ծիածանաթաղանթի կենտրոնում կա կլոր անցք` բիբը: Փոփոխելով բիբի բացվածքը` աչքը կարգավորում է իր մեջ մտնող լույսի քանակը:

Արևոտ եղանակին բիբն ունի մոտավորապես 1 մմ տրամագիծ, իսկ մթության մեջ նրա տրամագիծը հասնում է մինչև 1 սմ-ի:

Ակնաբյուրեղի չափը փոխելով` աչքը կարողանում է տեսնել ինչպես հեռու, այնպես էլ` մոտ գտնվող առարկաները:

Նորմալ աչքի համար լավագույն տեսողության հեռավորությունը մոտ 25 սմ է: Այդ հեռավորության վրա մենք առարկան տեսնում ենք առանց աչքը լարելու: Ավելի փոքր հեռավորությունների վրա աչքն էապես լարվում է:

Գլխուղեղը «մշակում է» ցանցաթաղանթի վրա շրջված տեսքով ստացված պատկերներն այնպես, որ մենք դրանք տեսնում ենք ուղիղ դիրքով։

Տեսողության հիգիենա

Աչքը կարևորագույն օրգան է, որն առողջ պահելու համար անհրաժեշտ է պահպանել տեսողության հիգիենայի հետևյալ պարզագույն կանոնները.

● Անհրաժեշտ է տեսողության լարում պահանջող աշխատանքը պարբերաբար ընդհատել և հանգստացնել աչքերը

● Չպետք է երկար հեռուստացույց դիտել կամ աշխատել համակարգչով

● Պետք է գրել և կարդալ լավ լուսավորվածության պայմաններում: Չափից ավելի պայծառ կամ աղոտ լույսը կարող է վնասել աչքերը

● Չի կարելի գրել կամ կարդալ չափից ավելի կռանալով գրքի կամ տետրի վրա: Աչքից հեռավորությունը պետք է լինի 25 սմ

● Գրելիս լույսը պետք է ընկնի այնպես, որպեսզի  ձեռքը ստվեր չգցի աշխատանքային մակերեսի վրա: Աջ ձեռքով գրելիս՝ ձախ կողմից, իսկ ձախ ձեռքով գրելիս՝ աջ կողմից:

● Չի կարելի կարդալ պառկած վիճակում կամ շարժվող տրանսպորտում

Երեխաների մեծ մասը ծնվում է նորմալ տեսողությամբ: Սակայն ժամանակի ընթացքում տեսողության հիգիենայի կանոնները չպահպանելու պատճառով մարդկանց մեծ մասն ունենում է տեսողական խնդիրներ: Դրանցից առավել տարածվածներն են կարճատեսությունը և հեռատեսությունը:

Նորմալ աչքը չլարված վիճակում զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է ցանցաթաղանթի վրա (նկար I):

Կարճատեսության դեպքում աչքի ակնաբյուրեղը զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է  ցանցաթաղանթի առջևում (նկար II):

Կարճատեսությունը շտկելու համար մարդիկ դնում են ցրող ոսպնյակներով ակնոց:

Հեռատեսության դեպքում աչքի ակնաբյուրեղը զուգահեռ ճառագայթները հավաքում է ցանցաթաղանթի հետևում (նկար III):

Հեռատեսության դեպքում մարդիկ դնում են հավաքող ոսպնյակներով ակնոց:

Հարցեր

1. Թվարկե՛ք մարդու աչքի մասերը և նշե՛ք դրանց նշանակությունը:
2. Որքա՞ն է նորմալ աչքի լավագույն տեսողության հեռավորությունը:Նորմալ աչքի համար լավագույն տեսողության հեռավորությունը մոտ 25 սմ է:
3. Ձեզ հայտնի ի՞նչ եղանակով է կարճատեսությունը ուղղվում:Կարճատեսությունը շտկելու համար մարդիկ դնում են ցրող ոսպնյակներով ակնոց:
4. Ի՞նչ պետք է անել տեսողության արատները կանխելու համար:● Չպետք է երկար հեռուստացույց դիտել կամ աշխատել համակարգչով

   ● Պետք է գրել և կարդալ լավ լուսավորվածության պայմաններում: Չափից ավելի պայծառ կամ աղոտ լույսը կարող է վնասել աչքերը

   ● Չի կարելի գրել կամ կարդալ չափից ավելի կռանալով գրքի կամ տետրի վրա: Աչքից հեռավորությունը պետք է լինի 25 սմ

   ● Գրելիս լույսը պետք է ընկնի այնպես, որպեսզի  ձեռքը ստվեր չգցի աշխատանքային մակերեսի վրա: Աջ ձեռքով գրելիս՝ ձախ կողմից, իսկ ձախ ձեռքով գրելիս՝ աջ կողմից:

   ● Չի կարելի կարդալ պառկած վիճակում կամ շարժվող տրանսպորտում

Լուսային երևույթները լայնորեն տարածված են բնության մեջ: Լույսի շնորհիվ ենք ընկալում մարմինների գույնը, չափերը և ձևը: Ինքնուրույն լույս արձակող մարմիններն անվանում են լույսի աղբյուրներ: Լույսի բնական աղբյուր են աստղերը, կայծակը, Արեգակը, միջատներ և որոշ բակտերիաներ:

Լույսի աղբյուրները լույսն արձակում են բոլոր ուղղություններով:
Բազմաթիվ դիտումների և փորձերի միջոցով հաստատվել է, որ թափանցիկ միջավայրում լույսը տարածվում է ուղղագիծ:

Լույսի ուղղագիծ տարածումը

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Որո՞նք են լույսի բնական և արհեստական աղբյուրները:Ինքնուրույն լույս արձակող մարմիններն անվանում են լույսի աղբյուրներ:
2. Ի՞նչ երևույթներ են հաստատում համասեռ միջավայրում լույսի ուղղագիծ տարածումը:Բազմաթիվ դիտումների և փորձերի միջոցով հաստատվել է, որ թափանցիկ միջավայրում լույսը տարածվում է ուղղագիծ:
3. Ինչու՞ ենք Արեգակը և աստղերը համարում լույսի բնական, իսկ մոմը և էլեկտրական լամպը՝ արհեստական աղբյուրներ:Բնական լույսի աղբյուրները ստեղծված են բնությունից, իսկ մոմը և էլեկտրական լամպը մարդու կողմից։
4. Ի՞նչ կկատարվեր, եթե լույսի ճառագայթները շրջանցեին իրենց ճանապարհին եղած անթափանց արգելքները: Եթե ճանապարհին այն հանդիպում է արգելքի, ապա այնտեղ որտեղ լույսը չի թափանցում, առաջանում է ստվեր։

15. Complete the sentences.

Cinderella was very beautiful and Prince danced only with her.

But she forgot the words of the little old lady.

Suddenly the clock began to strike twelve.

When the clock finished to strike twelve .

The coach became a pumpkin and the horses became mice.

Poor Cinderella went home and began to work.

The next day the Prince sent men with the glass shoe to find Cinderella.

 

16. Choose the right word.

Cinderella liked the dance very much (liked, didn’t like).

The coach became a pumpkin (coach, stick).

The clock began to strike twelve (finished, began).

Cinderella ran down to the coach (down, after).

Poor Cinderella went home and began to work (cry,

work).

The next day the Prince sent men to find Cinderella

(strike, find).

Cinderella tried the shoe (dress, shoe).

141

_______________________________________________________________________

17. Make up sentences with the mixed words.

liked, very, the, Cinderella, much, dance. Cinderella liked the dance very much.

clock, suddenly, twelve, the, to strike, began. suddenly the clock began to strike twelve.

finished, twelve, the clock, soon, to strike. soon the clock finished to strike twelve.

poor, and, started, Cinderella, work, walked, again, home. poor Cinderella walked home and started work again.

the, put on, Cinderella, shoe. Cinderella put on the shoe.

she, coach, ran, her, to, steps, the, down. she ran down on the steps to coach.

married, and, were, the Prince, her, happy, they. the Prince married her and they were happy.

142

_______________________________________________________________________

4. Fill in the missing prepositions.

There are some trees in the garden.

Tom fell on the ground.

I shall give the book to my friend.

The coins belonged to the King.

144

_______________________________________________________________________

Daddy went to the car to wash it.

I shall tell you about my cousins.

She ran down the steps.

Tom told the King about the men.

Jimmy went home with his parents.

There are flowers in the vase.

Ann will go to school in September.

There is a cat on the tree.

145

_______________________________________________________________________

7. Fill in some, any, a, an, the.

I bought some newspapers and a book yesterday.

There are some trees in my garden, but there aren’t an flowers.

Jane lives in an old house in London.

There are some copy-books for you on the desk.

I want an apple, I don’t want an orange.

Is there a carpet on the floor?

Are there any pictures on the wall?

When does she get up in the morning?

145

_______________________________________________________________________

Հունվարի 29-փետրվարի 4

Կարդա՛ «Որոտ թագավորը» հեքիաթը։

Առաջադրանքներ՝

1.Հատվածից դուրս գրի՛ր քեզ անծանոթ բառերը և բացատրի՛ր բառարանի օգնությամբ։ Թնդում – դղրդում, վերստ – հին ռուսական երկարության չափ, պատուհաս – չարիք, սանդուղք – աստիճան, խնամախոս – հարսնախոս, հեքիմ – ժողովրդական բժիշկ, նվազել – քչանալ, ղարկել – ուղարկել, զանազան – տարբեր, տուրուդմբոց – կռիվ, արդարադատ – անաչառ, անիրավություն – անարդարություն։

2.Առանձնացրո՛ւ քեզ առավել դուր եկած հատվածը և հիմնավորի՛ր։

Բայց մի անգամ մի գյուղացի է գալիս պալատը ու ներկայանում թագավորին։ Թագավորը տեսնում է սրա երկու ականջն էլ խցան է կոխած՝ զարմանում է։

— Էդ ի՞նչ կնշանակի, ինչո՞ւ ես ականջներդ խցան կոխել,— հարցնում է գյուղացուն։

— Ի՞նչ անեմ, թագավորն ապրած կենա,— պատասխանում է գյուղացին.— դու էնպես բարձր ձեն ունես, որ խոսելիս քո ձենիցը մարդիկ խլանում են։ Ամպի նման որոտում ես, նրա համար էլ անունդ դրել են Որոտ Թագավոր։ Ինձ դուր եկավ այս հատվածը, որովհետև գյուղացին ազնիվ պատասղխանեց թագավորին։

3.Ներկայացրո՛ւ հեքիաթի ասելիքը, ի՞նչ սովորեցրեց քեզ այն։ Միշտ պետք է ասես քո կարծիքը, համոզված լինելով, որ դա ճիշտ ես և այդպիսով կլուծվեն բոլոր խնդիրները։

14. True or false?

Cinderella liked the dance very much. true

Cinderella was very ugly and the Prince didn’t dance with her. false

When the clock began to strike twelve Cinderella ran down the steps to her coach. true

The Prince ran after Cinderella and found one of her glass shoes. true

Cinderella didn’t put on the shoe, because the shoe was small. false

The Prince married one of Cinderella’s ugly sisters and they were happy. false